AY Mahkemesi 2016-134 ve 135 sayılı kararlar

23/09/2016

GESYAD/Göç Araştırma Merkezi

Anayasa Mahkemesi 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 53, 76 ve 80 inci Maddelerindeki On Beş Gün Sınırlamalarını Anayasaya Uygun Buldu

A. Sınır dışı etme kararını düzenleyen 53 üncü maddedeki “on beş gün” ibarelerinin iptali istemi

6458 sayılı Kanunun sınır dışı etme kararına ilişkin hükümlerinin yer aldığı 53 üncü maddenin üçüncü fıkrası yabancı veya yasal temsilcisinin ya da avukatının, sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde idare mahkemesine başvurabilmesini, mahkemenin de yapılan başvuruları on beş gün içinde sonuçlandırmasını ön görmüştür.

Ankara 1. İdare Mahkemesi, söz konusu on beş günlük sürenin vatandaşlara tanınan dava açma süresine göre çok kısa olduğunu, dolayısıyla yabancıların vatandaşlara göre hukuki vasıtalara erişimde dezavantajlı konumda bulunduklarını, bu durumun Anayasanın 36 ncı maddesinde güvence altına alınan hak arama özgürlüğünün temel unsurlarından biri olan mahkemeye erişim hakkı yanında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6 ncı maddesinde öngörülen adil yargılanma hakkı ile 13 üncü maddesinde düzenlenen etkili başvuru hakkıyla bağdaşmadığını, kuralın Anayasanın 2, 36 ve 142 nci maddelerine aykırı olduğunu, itiraz gerekçesinde de on beş günlük değerlendirme süresinin değerlendirme için kısa olması yanında hangi tarihten itibaren başlatılacağının da belirsiz olduğunu ileri sürerek 53 üncü maddede yer alan “on beş gün” ibarelerinin iptalini talep etmiştir.

Konuyu esastan inceleyen Anayasa Mahkemesi, 14/07/2016 tarihli ve 2016/135 sayılı kararında özetle;

a) On beş günlük sürenin dava açma ve dava dilekçesinin hazırlanmasını imkansız kılacak ya da büyük ölçüde güçleştirecek nitelikte kısa olmadığı, dolayısıyla mahkemeye erişim hakkını kısıtlayacak bir durumdan söz edilemeyeceği,

b) On beş günlük sürenin yabancının hukuksal durumunun bir an önce netleştirilmesi amacına dönük olduğundan mahkemeye erişim hakkının özüne dokunmadığı ve ölçülülük ilkesine aykırı olmadığı,

c) On beş günlük sürenin ne zaman başlayacağına ilişkin özel bir hüküm bulunmamakla birlikte, 2577 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin beşinci fıkrası uyarınca dosyanın tekemmül ettiği tarihin aynı zamanda sürenin başlangıç tarihi olması gerektiği, bu anlamda süreyle ilgili bir belirsizliğin olmadığı,

d) Başvuruların yargı mercilerince hızlı bir şekilde sonuçlandırması amacına yönelik bu sürenin Kanunda yer almasının demokratik bir toplum düzeninin gerekleriyle uyumlu meşru bir amaca dayandığı, belirtilen sürede yargısal işlemlerin yerine getirilmemesinin ise taraflar açısından herhangi bir hak kaybına neden olmayacağından kuralın hakkın özüne dokunmadığı gibi ölçülülük ilkesine aykırı olmadığı ve bu haliyle davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılmasının öngören Anayasanın 141 inci maddesiyle de uyumlu olduğu,

tespitlerinde bulunmuş ve 6458 sayılı Kanunun 53 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “on beş gün” ibarelerinin Anayasaya aykırı olmadığına oybirliğiyle karar vermiştir.

 

B. Uluslararası koruma başvuru sahibi kimlik belgesi verilmesi esaslarını düzenleyen 76 ncı ve uluslararası koruma işlemlerine ilişkin idari itiraz ve yargı yolu başlıklı 80 inci maddelerdeki iptal istemi

6458 sayılı Kanunun uluslararası koruma başvuru sahibi kimlik belgesi verilmesine ilişkin hükümlerinin yer aldığı 76 ncı maddesinde kabul edilemez başvuru kapsamında (Madde 72) olanlar ile bunların aile üyelerine kimlik belgesi verilmeyeceği düzenlenmiştir. 80 inci maddede ise 72 nci madde çerçevesinde alınan karara karşı, kararın tebliğinden itibaren on beş gün içinde, ilgili kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı tarafından yetkili idare mahkemesine başvurulabileceği, mahkemeye yapılan başvuruların da on beş gün içinde sonuçlandırılması kuralı getirilmektedir.

Ankara 1. İdare Mahkemesi, Kanunun 76 nci maddesinin ikinci fıkarsında yer alan “72 nci ve…” ibaresinin, 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde yer alan “…72 nci ve…” ibaresi ile (d) bendinde yer alan “…on beş gün içinde…” ibaresinin Anayasanın 2, 10, 13, 16, 36 ve 142 nci maddelerine aykırı olduğunu ileri sürerek iptallerine karar verilmesini talep etmiştir.

Konuya ilişkin Mahkemenin ilk incelemesinde; 76 ncı maddenin ikinci fıkrasında yer alan “… 72 nci ve …” ibaresinin itiraz başvurusunda bulunan mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulama olanağı bulunmadığından, bu ibareye ilişkin başvurunun mahkemenin yetkisizliği nedeniyle reddine karar verilmiştir.

Anayasa Mahkemesi konuyu esastan inceleyerek, 14/07/2016 tarihinde verdiği 2016/134 sayılı kararında ise 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde yer alan “…72 nci ve…” ile (d) bendinde yer alan “…on beş gün içinde…” ibarelerinin Anayasaya aykırı olmadığına oybirliğiyle karar vermiştir.