Afganlar ve Suriyeliler göçü: Karakteristik özellikler ve karşılaştırma
GESYAD/Göç Araştırmaları Merkezi
6.4.2018
Suriyeliler konusunun gündemden düşmediği bu günlerde, Iğdır’da meydana gelen trafik kazasında 17 Afgan uyruklu düzensiz göçmenin hayatını kaybetmesinin ardından, kamuoyunda Afganlıların Türkiye’ye yönelik göçü ve buna ilişkin potansiyel tartışılmaya başlanmıştır.
Konuyla ilgili bir bakış açısı ortaya koyabilmek, sorunu anlamak ve çözüm önerileri geliştirebilmek için Afganların ve Suriyelilerin Türkiye’ye yönelik göçüne ilişkin temel dinamiklerin bilinmesi ve iki göç akını arasındaki farklılıkların ortaya konulması gerekecektir:
1) Afganlar için göçün kaynağı yani kaynak ülke, kendi ülkeleri yanında yıllardır yaşadıkları İran’dır. Doğu sınırlarımızdan Türkiye’ye yönelen Afgan göçü, daha çok İran üzerinden gerçekleşmektedir. Kaynaklara göre hali hazırda İran’da yaklaşık 3 milyon Afgan göçmenin yaşadığından söz edilmektedir.
Suriyelilerin göçünde ise, transit (geçiş) ülkesi bulunmamaktadır. Sınır komşumuz olması nedeniyle göç, Suriye’den doğrudan gerçekleşmiştir.
2) Afgan göçü, yaklaşık 20 yıllık bir geçmişe sahiptir; devam eden bir süreç izlemektedir.
Suriyelilerin göçü ise, 7 yıllık bir geçmişe sahiptir; 2011 yılından önce Suriyeliler düzensiz ya da kitlesel göç yönünden Türkiye için tehdit oluşturmamıştır.
3) Afgan göçü, zaman zaman bireysel, zaman zaman gruplar halinde azalarak veya çoğalarak devam etmektedir.
Suriyelilerin göçü ise, “kitlesel göç akını” şeklinde olmuştur.
4) Afgan göçü, zamana yayılan ve küçük gruplar halinde gerçekleşen göç olması nedeniyle göç yönetimi bakımından daha kolay tolere edilebilir özellikler taşımaktadır.
Suriyelilerin göçü ise, kitlesel ve ani gerçekleşen bir göç olduğundan göç yönetiminde farklı argümanların geliştirilmesini zorunlu hale getirmiştir.
5) Afgan göçü, süreklilik arz eden bir özellik taşımaktadır.
Suriyelilerin göçü ise, duraklama dönemine girmiş kabul edilebilir. Hatta dönüşler sıkça konuşulmaya başlanmıştır.
6) Afgan göçünün, ağırlıklı olarak ekonomik gerekçelere dayandığı söylenebilir.
Suriyelilerin göçünde ise, ekonomik nedenler değil, güvenlik kaygısı belirleyicidir.
7) Afgan göçünde kadınlar ve çocuklar da yer alabilmektedir.
Suriyelilerin göçü ise, tamamına yakın aileler göçü şeklinde gerçekleşmiştir.
8) Türkiye ile İran arasında bir geri kabul anlaşması bulunmadığından, yakalanan düzensiz Afgan göçmenler, çoğunlukla geldikleri yer olan İran’a değil, kendi ülkelerine sınır dışı edilmektedirler.
Suriyelilerin ise, zorunlu olmadıkça ve gerekmedikçe, iç hukukumuz ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler uyarınca, can güvenliğinden emin olunmayan Suriye’ye gönderilmeleri söz konusu olmamaktadır.
9) Afgan göçünde, düzensiz göçmenlerin toplumla olan uyum konuları gündeme gelmez.
Suriyeli göçmenlerde ise, uyum konuları göç yönetiminin ana gündem maddelerinden birini oluşturmaktadır.
10) Türkiye’ye yasadışı yollardan giriş yapan Afganlar düzensiz göçmen olarak işlem görmektedirler.
Suriyeli göçmenlerin ise, geçici koruma mekanizmasıyla geçici bir güvenceleri bulunmaktadır.