Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Statüsü Biliniyor mu?

Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Statüsü Biliniyor mu?
29/02/2016

Gün geçmiyor ki, Türkiye’ye gelen Suriyeliler farklı şekilde nitelendirilmesin; misafir, mülteci, sığınmacı, göçmen… Hâlbuki sıraladığımız bu terimlerin her birinin göç hukukunda farklı bir karşılığı bulunmaktadır. Suriye’deki olayların başladığı ilk günlerde kitlesel gelişlerin yarattığı şokun da etkisiyle olsa gerek, Suriyeliler için iç kamuoyunda hatta uluslararası alanda ortak bir kavram üzerinde mutabık kalınamamıştır. Ta ki 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 91 inci maddesinde çerçevesi oluşturulan ve Türk göç hukukuna ilk kez giren “geçici koruma” uygulamasının başlatılmasına kadar.

Çatışma ve yaygın şiddet bölgelerinden kitlesel olarak kaçarak gelen Suriyelilerin 1951 Cenevre Sözleşmesi hükümlerine göre bireysel mülteci işlemine tabi tutulmaları pratikte mümkün olamayacaktı. Çünkü, sayıca çok büyük kitleler acil koruma talep etmiş buna bağlı olarak öncelikler değişmiştir.

6458 sayılı Kanun, geçici koruma uygulamasına ilişkin hususların belirlenmesini Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmeliğe bırakmıştır.  22 Ekim 2014 tarihinde (Resmi Gazete: 22/10/2014-29153) yürürlüğe giren “Geçici Koruma Yönetmeliği” nde  geçici koruma, “ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak veya bu kitlesel akın döneminde bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen ve uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirmeye alınamayan yabancılara sağlanan koruma” şeklinde tarif edilmiştir. Geçici Koruma Yönetmeliği hükümleri, Suriye’den gerçekleşen göç akınları bağlamında ilk kez uygulama alanı bulmuştur. 

Buna göre; Suriye’den kaçarak Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de mevzuatın öngördüğü kurallara uygun şekilde ikamet izni alama hakkı elde edemeyen Suriyeliler “geçici koruma” uygulaması kapsamına alınmakta ve Yönetmeliğin ifade ettiği şekilde “geçici korunan” olarak nitelendirilmektedirler. Bu kişilerin Türkiye’ye gelişlerinden itibaren kayıt işlemlerinden başlayarak barınmalarına ve haklarının neler olduğuna ilişkin hususlar Yönetmelikte açıklanmıştır.

Pekiyi, Suriye’den gelen herkes geçici koruma kapsamına alınmakta mıdır?

6458 sayılı Kanunun uluslararası korumanın dışında tutulacakları belirleyen 64 üncü maddesindeki hükümlerin, genel olarak geçici koruma kapsamı dışında kalacak yabancıları da kapsadığı görülmektedir. Yönetmeliğin 8 inci maddesi kimlerin geçici koruma kapsamına alınamayacağını açıklamaktadır. Buna göre;

a) Barışa karşı suç, savaş suçu veya insanlığa karşı suçlar için hükümler koyan uluslararası belgelerde tanımlanan bir suç işleyenler,

b) Türkiye’ye gelmeden önce siyasi olmayan ağır suça karışanlar,

c) BM’nin amaç ve ilkelerine aykırı fiillerden suçlu olduğuna dair hakkında ciddi kanaat bulunanlar,

d) Türkiye dışında hangi amaçla olursa olsun zalimce eylemler yaptığını düşündürecek nedenleri olanlar,

e) Yukarıdaki suç ya da fiillerin işlenmesine iştirak eden veya bu fiillerin işlenmesini tahrik edenler,

f) Ülkesinde silahlı çatışmaya katılmış olduğu halde bu faaliyetlerini kalıcı olarak sonlandırmayanlar,

g) Terör eylemlerinde bulunduğu veya bu eylemleri planladığı ya da bu eylemlere iştirak ettiği tespit edilenler,

h) Ciddi bir suçtan mahkûm olarak, topluma karşı tehdit oluşturabileceği değerlendirilenler ile milli güvenlik, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehlike oluşturduğu varsayılanlar, ı) Türkiye’de işlenmesi hâlinde hapis cezası verilmesini gerektiren suç veya suçları daha önce işleyen ve bu suçun cezasını çekmemek için menşe veya ikamet ülkesini terk edenler,

j) Uluslararası mahkemelerce hakkında insanlık suçu işlediğine dair karar verilmiş kişiler,

k) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun Dördüncü Kısım Yedinci Bölümünde yer alan suçlardan birini işleyenler,

geçici korumadan faydalanamazlar.

Burada şöyle bir soru akla gelebilir; geçici koruma hangi durumlarda sona erer veya geçici koruma iptal edilebilir mi?

İlan edilmiş geçici koruma, İçişleri Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca sona erdirilebilmektedir. Ayrıca, yabancının kendi isteğiyle Türkiye’den ayrılması, üçüncü bir ülkenin korumasından faydalanmaya başlaması, üçüncü bir ülkeye kabul edilmesi veya kişinin geçici koruma kapsamına alınmayacak yabancılardan olduğunun sonradan anlaşılması geçici korumayı sona erdiren durumlardır.

 

GESYAD/Göç Araştırmaları Merkezi